CARA MENYEMAI BENIH SAYUR-SAYURAN

 

MENYEDIA DAN MENYEMAI BENIH SAYUR
 

Sayur-sayuran biasanya dibiakkan melalui dua cara iaitu menggunakan biji benih dan menggunakan tampang.

1.   Menggunakan Biji Benih
Diamalkan untuk semua sayuran jenis buah, kebanyakan sayuran jenis daun dan batang serta sayuran kekacang (contoh: cili, terong, tomato, timun, sawi, kacang panjang dan sebagainya).
 

2.   Menggunakan Tampang
Cara ini menggunakan keratan sulur, umbisi dan bawang.  Kaedah ini diamalkan untuk kebanyakan sayuran jenis umbisi dan beberapa jenis sayuran daun (contoh: keladi, halia, cekur manis, bawang dan lain-lain).
 

BAGAIMANA MENDAPATKAN BENIH YANG BAIK

Benih yang baik akan menjamin hasil  yang tinggi.  Oleh itu benih hendaklah dipilih dan disediakan sebaik-baik sebelum menyemai atau menanam.  Oleh itu,

• dapatkan jenis yang tulin
• pilih dari pokok yang sihat sahaja
• ambil benih yang betul-betul matang atau masak di pokok
• pilih benih yang sempurna bentuk dan tidak cacat
• hendaklah benih yang bernas dan cergas.

Benih hendaklah dipungut apabila cukup matang.  Kelewatan memungut benih akan menyebabkan gugur sendiri atau rosak dan akan merugikan.  Cara menyedia benih bergantung kepada jenis sayuran dan juga bentuk benih seperti biji benih, rizom, keratan dan sulur.

1.   BIJI BENIH

Sumber biji benih selalunya diperolehi daripada buah yang dikelaskan seperti berikut:-

·         Buah kering
Pokok/buah dituai apabila daun-daun/buahnya telah kuning dan benih telah cukup matang.  Keringkan/emus di panas matahari.  Banting atau picit ataupun menggunakan mesin untuk meleraikan biji benih.  Rawat biji benih sebelum disimpan (contoh:  sawi, bayam,  jenis kekacang, bendi).
 

·         Buah berisi
Pungut buah apabila telah matang.  Keringkan buah sebelum mengeluarkan biji benih.  Koyak kulit buah atau potong dan keluarkan biji benih dengan pancutan air.  Bersih dan keringkan biji benih.  Rawat biji benih sebelum disimpan (contoh: cili, peria, petola, labu dan sebagainya).
 

·         Buah berisi dan berair
Pungut buah apabila cukup matang.  Keluarkan biji benih bersama palpa dan rendam selama 2-5 hari.  Kacau campuran ini bagi menanggalkan lendir yang menyelaputi bijinya dan cuci hingga bersih.  Biji benih perlulah dikeringkan ke panas matahari (contoh: tomato, timun dan sebagainya). 

Untuk mengelakkan serangan penyakit dan musuh biji, benih perlu dirawat dengan racun kulat seperti thiram dan racun serangga seperti gamma BHC.  Biji benih disimpan di dalam bekas yang kedap udara seperti tin, plastik, botol dan sebagainya.
 

RAWATAN BENIH

Rawatan benih ialah perlakuan terhadap benih dengan kaedah-kaedah tertentu, untuk beberapa tujuan seperti memelihara benih daripada serangan perosak dan mempercepatkan percambahan.  Kaedah-kaedah rawatan adalah seperti berikut:

• Racun Kulat / Serangga
  Rawatan benih dengan racun kulat/serangga sebelum menanam untuk mengawal serangan perosak seperti musuh dan penyakit.  Racun kulat yang selalu digunakan ialah thiram (80% WP) dengan kadar 3g/100g biji benih dan racun serangga iaitu gamma BHC.
   
• Air Panas
  Rawatan dengan air panas boleh juga dilakukan untuk mencegah kerosakan benih oleh penyakit.  Rendam biji benih dalam air panas bersuhu 50 darjah C selama 25 minit sebelum menanam.
   
• Air Biasa
  Biji benih direndam dalam air biasa selama 4-5 jam untuk mempercepatkan percambahan.

TEKNIK MENYEMAI / MENANAM BENIH

Teknik menyemai / menanam benih bergantung kepada jenis sayuran.  Umumnya teknik ini boleh dibahagikan kepada dua iaitu:-

• menyemai dan mengubah
• menanam terus benih ke batas / ke ladang

Menyemai dan Mengubah

1.  Diamalkan untuk benih yang bersifat seperti berikut:-

- berbiji kecil dan menghasilkan anak pokok yang lembut/lemah.
- jenis sayuran yang lambat pertumbuhannya dan memerlukan jagaan yang sempurna.
- biji benih yang kuantitinya terhad terutama jenis yang diimport.
- bjii benih yang mahal harga.
- keratan yang lambat / sukar mengeluarkan akar. 

2.  Bagi yang memerlukan tapak / bekas semaian khas yang mengandungi tanah subur iaitu:-

- kotak kayu / plastik yang dalamnya 10-15 cm atau batas semaian berukuran 1m lebar dan 30-45 cm tinggi
  atau beg plastik, kerek daun atau kertas.

- biji benih disemai dalam kotak atau di batas dengan jarak masing-masing 5 cm ataupun di dalam beg
  plastik sebanyak 2-3 biji dengan jarak 2-3 cm antara biji benih.

3.  Melibatkan kerja mengubah iaitu:-

- ubah anak benih yang berumur 3-5 minggu ke batas di ladang.
- pilih dan ubah anak benih yang sihat sahaja.

4.  Menanam Terus Benih ke Batas / Ladang

Kenapa menanam terus?

- pertumbuhan pokok akan terjejas jika diubah.
- benih yang murah harganya.
- kekurangan tenaga buruh.
- sayuran yang sistem akarnya lambat pulih.
- benih yang kuantitinya tidak terhad dan mudah didapati.

5,  Bagaimana cara menanam terus?

Ada dua cara iaitu:-

    i- Cara serakan atau tanam jalur.
   ii- Cara tugalan. 

i.  Cara Serakan atau Tanam Jalur

- cara ini mudah dan murah.
- boleh digunakan tangan atau mesin.
- selalu diamalkan untuk sayuran tempatan yang berbiji kecil dan memerlukan kepadatan yang tinggi.
- biji benih perlu digaul dengan pasir halus atau tanah peroi sebelum ditabur secara serakan atau ditabur ikut
  jaluran.
- apabila anak pokok setinggi 5 cm, kerja penjarangan dibuat dengan mencabut anak-anak pokok yang tumbuh
  terlalu tebal.  Sulamkan anak-anak pokok yang dicabut ke tempat yang kosong.
- kelemahan cara ini ialah susah mengawal rumpai dan mudah diserang penyakit
  (contoh: kangkong, bayam, sawi, lobak dan sadri) 

ii .  Cara Tungal Mengikut Jarak Tertentu

• Diamalkan untuk sayuran yang berbiji benih besar/kasar, keratan, sulur, umbisi atau bebawang.
   
• Biji benih besar/kasar.
  Tanam 2-3 biji benih selubang.  Jarak lebih kurang 2-3 cm antara biji benih.  Buat penjarangan apabila semaian berumur 2-3 minggu.  Tinggalkan hanya sepokok yang sihat pada setiap lubang. 

BAGAIMANA CARA MENJAGA DAN MENGURUS SEMAIAN

1.   Jangan semai terlalu rapat untuk mencegah penyakit lecuh anak benih dan memudahkan penjarangan dibuat.

2.   Jangan menyiram terlalu kerap.

3.   Lindungi semaian dari panas terik dan hujan lebat dengan membuat para perlindungan.

4.   Gunakan sungkupan selepas menyemai terutama biji benih yang ditanam terus.  Buang sungkupan apabila biji benih telah bercambah.

5.   Bagi semaian kotak/batas, sembur dengan larutan urea (4g/liter air) di minggu kedua.

6.   Kawal rumpai untuk menjauhkan penyakit dan menghindarkan persaingan dengan tanaman.

7.   Kawal musuh dan penyakit dengan amalan pertanian atau dengan racun kimia jika perlu.

8.   Sebelum mengubah semaian ke batas, dedahkan anak-anak pokok ke matahari secara berperingkat-peringkat selama 2-3 hari untuk melatihnya supaya biasa dengan keadaan di ladang.

9.   Siram kotak atau batas semaian sebelum mengubah bagi memudahkan cabutan anak benih.

10.  Cabut anak benih bersama tanah di kelilingnya bagi mengelakkan kerosakan akar yang teruk 

LANGKAH DEMI LANGKAH MENYEMAI BENIH

Setelah murid-murid diperkenalkan dengan alatan dan bahan untuk menyemai biji benih sayur-sayuran, mereka didedahkan pula dengan langkah-langkah yang mudah untuk menyemai anak benih seperti beikut :

                            1                      

Media tanaman atau tanah berbaja dan bersabut untuk diisi ke dalam lubang semaian

           2

    

• Tray semaian dari plastik atau styrofoam( kami selalunya menggunakan tray semaian 100 lubang kerana mudah dan cepat proces mengisi media dan menyemai)
• Media semaian - Peat-moss adalah disyorkan

              3

                                    

Mula-mula isikan media (peat-moss) ke dalam dulang semaian dan ratakannya. Kemudian isikan biji benih pada setiap lubang. 

         4

Untuk benih tomato, hanya taburkan sahaja di atas media, tetapi bagi benih cili atau melon, benamkan sedikit sebahagiannya atau taburkan sedikit peat-moss di atasnya.

           5

Kemudian spray secara kabus dan merata ke atas anak benih tadi. Simpan di tempat yang gelap dan dingin. Bagi tomato dan cili, masa yang diambil untuk bercambah ialah 4-6 hari manakala melon mengambil masa sehari sahaja. Setelah ia bercambah, spray dengan air bersih 2 kali sehari (jangan guna larutan baja pada tahap ini) dan dedahkan pada 50% sinaran matahari). Apabila anda lihat cambahan iti telah mula membentuk daun dan bewarna hijau muda, maka mulalah spray dengan air berbaja cair (0.5-0.8mS.sm) dan dedahkan pada 80% matahari. Apabila telah mengeluarkan daun sebanyak 5 helai dan dasar batangnya berwarna perang kemerahan, pindahkan ke polibeg atau ke pasu tanaman atau ke tapak tanaman.

SELAMAT MENCUBA DAN  SEMOGA BERJAYA